Polietilen (PE)

Etilen monomerinin polimerizasyonu ile oluşur. Uzun zincirli bir yapıya sahip makromoleküllü polimer; polietilen olarak adlandırılır. Polietilen bir homopolimerdir. Polietilen dünyada üretimi en çok yapılan polimer türüdür. Polietilen yüksek ve alçak basınç prosesleri olmak üzere iki temel yöntemle üretilir. Yüksek basınç prosesi ile alçak yoğunluklu polietilen ve kopolimeri, düşük basınç prosesiyle ise yüksek yoğunluklu polietilen türü üretilir. Polietilen 80–130 °C arasında balmumu gibi davranış sergiler. Polietilen malzemeler kütle halinde yarı saydam veya opak bir görünüş sergilerken film halinde saydamdır. Polietilen, oldukça düşük yoğunluğa sahiptir. Bunların elastikliği yüksektir ve düşük sıcaklıklarda da darbeye dayanıklıdır. Mekanik özellikleri ergime noktası ve yoğunluğa bağlı olarak değişmektedir.  Diğer üstünlükleri, pek az su alması ve çok yönlü işlenebilirliğidir. Yüksek elektriksel yalıtkanlık özelliği bulunur. Aynı zamanda kimyasallara karşı son derece dayanıklıdır. Fiyatı da düşük olduğundan çok yerde kullanabilirler. En önemli kullanım yerleri, ambalaj filmleri, sera örtüsü, alışveriş poşeti, vb. şeklindedir.

Polipropilen (PP)

Polipropilen, yüksek saflıktaki propilen gazının yüksek basınç altında katalizörler yardımıyla polimerizasyonu sonucu elde edilir. Kristal bir yapıya sahiptir. Yoğunluğu 0.90–0.91g/cm³ arasında değişir. Polipropilen termoplastikler içinde en hafif olan polimerdir. Beyaz renkli yarı şeffaf bir termoplastiktir. Sert bir polimerdir ve tekrarlı bükülmelerden sonra sertliğini korur. Kimyasal maddelere, ısıya ve aşırı yorulmaya dayanıklı bir maddedir. Polipropilen polietilende olduğu gibi, mekanik özellikleri yoğunluğa ve ergime derecesine bağlıdır. Polipropilen, polietilene nazaran daha yüksek dayanım ve yüzey sertliğine sahiptir, termik özellikleri iyidir.

Düşük maliyetlidir, iyi bir darbe dayanımı vardır. Sürtünme katsayısı düşük olup, çok iyi elektrik yalıtımı sağlar. Su geçirgenliği vardır ve absorpsiyon özelliği düşüktür. Kullanım koşullarına göre bakteri ve mantarlara karşı dayanıklıdırlar. Polipropilenin dezavantajları ise Isı ve ışık etkisi ile oldukça kolay bozunur (Işınım sağlayarak değişikliğe uğrar), renklendirmesi kolay değildir, UV dayanımının az, termal genleşmesinin yüksek, dış ortam şartlarına dayanımının az, oksitlenmeye açık olmasıdır. Enjeksiyon kalıbı, ekstrüzyon, ekstrüzyon akış kalıbı, döndürme kalıbı, thermoforming, döküm uygulanabilir. Otomotiv endüstrisinde, tekstilde ve ambalaj sektörü gibi birçok alanda kullanılan termoplastik bir polimerdir.

Polivinil klorür (PVC)

Polivinil klorür, monomer haldeki vinil kloridin polimerizasyonu ile üretilir. PVC amorf termoplastiktir. Özellikleri ortalama polimerizasyon derecesine, üretim yöntemine ve plastik içeriğine bağlı olmaktadır. PVC beyaz veya açık sarı renkli toz polimeridir. Polivinil klorürü 60ºC’ye kadar katkısız işlemek mümkündür. Ancak 60°C üzerindeki sıcaklıklarda işlenebilmesi için içerisine ısı stabilizatörleri katılması gerekmektedir. Polivinil klorür (PVC); hafif, uzun ömürlü, alevlenmeyen, sudan etkilenmeyen, iyi yalıtkan özellikleri olan bir termoplastiktir. Sert ve sıkı olan bu polimer, plastikleştiriciler ilave edildiğinde esneme özelliği artar. Plastikleştiriciler PVC için en önemli katkı maddesidir. Farklı miktarlarda katılarak polimeri farklı yumuşaklıklara getirebilmekte ve bu sayede farklı ve çeşitli kullanım alanları sağlamaktadır. Özgül ağırlığı, 1,4 gr/cm3 civarındadır. Yumuşak PVC yetersiz mekanik özelliklere sahipken çeşitli katkı malzemelerinin ilavesiyle birlikte rijit (sert, kırılgan) hale getirildiğinde, çekme dayanımı 4-5 katına kadar çıkmaktadır. Bir termoplastik olan PVC, hemen hemen tüm plastik işleme yöntemlerine uygundur. Levha, film, boru ve profil olarak kolayca şekillendirilebilir. Üretiminin kolay olması nedeniyle maliyetin de düşük olması, çevre koşullarına dirençli olması gibi olumlu özellikleri nedeniyle PVC kablo yapımında oldukça yaygın kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra PVC, pencere profilleri, yer döşeme malzemeleri, yumuşak oyuncak bebekler, su hortumları, gibi çeşitli plastik eşya yapımında da yaygın olarak kullanılır.

Akrilonitril butadien stiren (ABS)

ABS polimerleri lastik gibi tok bir butadien ihtiva eden bir fazın, stiren-akrilonitril kopolimerinden oluşan sürekli fazın içinde tanecikler şeklinde dağılmasından meydana gelmektedir. Fildişi veya beyaz renktedir. ABS polimer yapısı, birçok dolgu maddelerinin karışım malzemelerinin, tür ve miktarına bağlı olarak değişik özellikler kazanır. Bu dolgu malzemelerinin çeşitliliği nedeniyle markadan markaya renkte de çeşitlilik gösterir. PVC ve diğer halojenli malzemelerin kullanılması ile yanmaya karşı direnç arttırılır. ABS sert, rijit, tok ve görselliği ön planda tutabilecek parlaklığa sahip bir malzemedir. ABS yaygın olarak kullanılan termoplastikler arasında yer almaktadır. Özgül ağırlığı saf polimer için 1.02–1.06 gr/cm2civarındadır. ABS polimerleri enjeksiyonla kalıplama, ekstrüzyon, şişirerek kalıplama veya haddeleme yöntemleriyle işlenebilir. Yaygın olarak enjeksiyonla kalıplama ve ekstrüzyon yöntemleri kullanılır. Renklendirilmesi kolaydır. Elektrik yalıtımı çok iyidir. Yüksek sıcaklığa dayanımı iyidir. Çanta ve bavul, televizyon kabinleri, telefon gövdeleri, çeşitli otomotiv farları, elektrolit kaplamaya uygun olan çeşitli otomobil sanayi ürünlerinde, elektrik switch kutularında yaygın olarak kullanılmaktadır.

Polistiren (PS)

Polistiren, stiren monomerinin polimerizasyonu sonrasında elde edilir. 100°C’ nin altında şeffaf ve katı, daha yüksek sıcaklıkta yumuşak ve akışkan bir hal gösterir.

Polistiren amorf yapısı nedeniyle diğer termoplastiklerden daha avantajlıdır. Çünkü eriyik hale geçerken ihtiyacı olan enerji daha azdır. Enerjinin az olması, hızlı ısıtılıp soğutulmasını bu da hızlı kalıplama avantajını sağlamasıdır.

Polistiren, GPPS (Genel amaçlı polistiren) ve HIPS (Yüksek darbe dayanımlı polistiren) olmak üzere ikiye ayırılır. GPPS kristal nitelikte olup saydamdır ve yaygın olarak gıda paketlemede kullanılır. HIPS ise darbelere karşı dayanım performansı yüksek saydam olmayan, darbeyi modifiye etmek için polistiren kauçuğa sahip polistirendir.

Polistiren elektrik yalıtım özelliği açısından bütün polimer tipleri arasında en iyisidir. İyi kimyasal dayanımı, asit ve tuzlara karşı yüksek dayanım, iyi su dayanımı, yüksek darbe ve gerilme direncine sahiptir. Sert, kırılgan ve parlaktır. Mekanik özellikleri üretimi esnasındaki şartlara bağlıdır. UV dayanımı düşük olması nedeniyle doğrudan güneş ışığına maruz kalacak ortamlarda tek başına kullanımı uygun değildir. Ucuz, işlemesi kolay, akışkanlığının iyi ve yüksek ısısal kararlılığı olduğu için sanayide kullanımı yaygındır. Levha, film ve profil, köpük üretiminde büyük pay sahibidir. Gıda ambalajları, radyo ve televizyon kabinleri, buzdolabı parçaları, dekoratif malzemeler, oyuncaklar, mobilyalar diğer kullanım alanlarından sayılabilir.

Polietilen Tereftalat (PET)

Polietilen tereftalat, polyester ailesine ait termoplastik bir malzemedir. PET, ısıl işlenmesine bağlı olarak amorf veya yarı kristal olabilmektedir. Erime noktası, kristalizasyon derecesi ve polimerizasyon derecesine bağlı olarak 235°C ve 260°C arasında değişmektedir. PET amorf halde şeffaf bir yapıya sahipken yarı kristal halde beyaz renktedir. Ticari PET ‘in amorf veya yarı-kristal oluşu üretim koşullarına bağlıdır. Erime sıcaklığında bulunan PET, camsı geçiş sıcaklığının altında bir sıcaklığa kadar hızlı soğutulduğu takdirde daha amorf ve saydam bir yapı oluşur.

Polietilen tereftalat düşük fiyatı ve yüksek performans özellikleri nedeniyle endüstriyel anlamda önemli kullanım yerine sahip bir polimerdir. Isıl dayanım, yüksek erime sıcaklığı gibi iyi fiziksel özelliklerinin yanı sıra polimer zincirleri, sonraki kullanımlar için eski halini aldığı için geri dönüşüme oldukça müsaittir. Geri dönüşüm özelliği en önemli kullanım avantajıdır. Yaygın olarak gazlı, alkolsüz içki şişelerinde, meyve suları, şuruplar, yenilebilir yağlar, çeşitli gıda maddeleri, kozmetik ve eve ait kimyasal maddeler gibi gazsız ambalaj şişelerinde, endüstride elyaf ve film şeklinde birçok kullanım alanına sahiptir.

Stiren Akrilontril (SAN)

Stiren Akrilonitril, stiren ve akrilonitril polimerizasyonu ile oluşan bir kopolimerdir. Zincirinde bulunan akrilonitril nedeniyle camsı geçiş sıcaklığı 100 derecenin üzerindedir, bu da malzemenin kaynar suya bile dayanıklı olduğunu göstermektedir. Termal direnci nedeniyle polistiren yerine yaygın kullanılmasında en büyük etkendir. Uzun akrilonitril içeriği nedeniyle mekanik özelliği ve kimyasal direnci iyidir. Şeffaf bir polimerdir. Akrilonitril uzunluğu arttıkça daha sarı bir plastik oluşur.

Stiren Akrilonitril polimerleri genellikle darbe dayanımı ve kimyasal direnç istenen uygulamalarda kullanılmaktadır. SAN polimerlerinin işlenebilmesi kolaydır. ABS polimerinde olduğu gibi higroskopik (nem çekme) bir yapısı vardır bu nedenle ön kurutma prosesi önerilmektedir.

İyi işlenebilir olması, yüksek ısı dayanımı, daha tok bir malzeme olması PS den daha iyi çözünme direncine sahip olması, rijit ve şeffaf olması nedeniyle pek çok kullanım alanı vardır. Telefon parçalarında, kozmetik kaplarında, buzdolabı parçalarında, dekoratif panellerde ve küçük ev aletlerinin plastik şeffaf parçalarının yapımında vb. kullanılmaktadır.

Polikarbonat (PC)

Uzun moleküler yapılarının içinde karbon gruplarının bağlanması ile oluşan yapıdır. Polikarbonatlar, İşlenmesi, kalıplanması, ısıl olarak şekillendirilmesi kolaydır, bu tip plastikler modern imalat sektöründe çok geniş kullanım alanı olan plastiklerdir. Şeffaf ve iyi ışık geçirgenliğine sahiptirler. Polimetil metakrilat (PMMA) ile benzer yapıda olmalarına rağmen Polikarbonat daha dayanıklı ve pahalıdır. Korozyona karşı dayanımı iyidir ve ısı ile etkileşiminde kendi kendini söndüren, ısı ile boyutları çok az değişen polimerdir. Nem tutma özellikleri çok azdır. Amorf bir termoplastiktir. Camsı geçiş sıcaklığı yüksektir bu nedenle eriyik halde işlenebilmesi mümkündür. Yüksek tokluğa sahiptir.

Ayrıca tek veya çift yüzeyi UV koruyucu madde kaplı polikarbonat levhalar tek cidarlı (solid) ve iki veya daha fazla cidarlı (multiwall) gözenekli levhalar halinde muhtelif renk, kalınlık, özellik ve ebatlarda imal edilerek yapı sektöründe her türlü açıklıkların kapatılmasında kullanılabilen (ışıklık, tonoz, tüp geçit, kubbe vb.) esnek bir kaplama malzemesidir. İyi ısı izolasyonu ve mukavemeti nedeniyle seralarda cam ve naylona alternatif olarak kullanılmaktadır. Yine sağlamlığı göz önünde bulundurularak, zırhlı araçların özellikle camlarında, yardımcı malzemeler olmakla birlikte, solid polikarbonat adı verilen malzemeden fazlasıyla yararlanılır.

Ticari olarak en yaygın çeşidi BPA (Bisfenol A) türü polikarbondur. Enerji absorbsiyon değeri oldukça yüksektir (Karbon çeliğinin 1,5 katı). Hem dayanımlarından hem de metallerden çok daha hafif olmaları nedeniyle metallerin yerini almaktadır kullanıldığı yerlerde de kullanılmaları mümkündür. UV absorbsiyon özelliği vardır. Renklendirilmeleri kolaydır.

Buzdolabı sebzelik haznesi, otomobil farları, gözlük camları, uçak camları, güvenlik amaçlı kask yapımında, darbe emme özelliği nedeniyle otomobillerde ön panelde, ısısal kararlılığından dolayı klima panelinde, bilgisayar kasalarında, vb. kullanılmaktadır.

Poliamid (PA)

Poliamid; polimer zincirinin tekrarlanan bölümü olarak amid grubu içeren, kondenzasyon yolu sentezlenen termoplastik polimerlerdir.

Birçok çeşidi bulunan poliamid geniş özelliklere sahiptir. Kimyasal ve mekanik özellikleri ile teknolojiye uygun mühendislik alanlarında önemli paya sahiptir. Mühendislik polimeri poliamid 6, poliamid 7, PA 6/6, PA 6/8, PA 6/10, poliamid 6/12, PA 11, PA66 ve döküm poliamid gibi çeşitleri vardır. Alifatik (an zincirlerinde halkasal grup bulunmayan ve yan zincirleri düz olan amino asitler.) uzunluğa bağlı olarak bu rakamlar verilmiştir. Bu uzunluk ne kadar büyükse ergime sıcaklığı azalır. Bunların yanı sıra cam elyaf katkılı PA’ lar da yaygın olarak kullanılmaktadır. Cam elyaf katkısı ürünlerde mekanik dayanımı arttırmak, yüksek sıcaklıklarda statik yüklere dayanımı arttırmanın yanı sıra boyutsal kararlılığı da sağlamak için kullanılır.

Çok iyi yorulma mukavemeti, düşük sürtünme katsayısı, iyi darbe mukavemeti ve iyi kimyasal direncine sahiptir. Düşük kristalinite derecesi PA’ nın rijitliğini, mukavemetini ve ısıya karşı dayanıklılığını etkilerken, tokluğu, uzamayı ve darbe mukavemetini yükseltir. Özellikle havacılık sektöründe metallere oranla hafif olmaları ve yüksek dayanımlı olmaları nedeniyle cam elyaf katkılı PA ürünler kullanılmaktadır.

Enjeksiyon ve ekstrüzyonda kolayca şekillendirilir. En büyük dezavantajı yüksek derecede su emme özelliğidir. Yapılarındaki amid gruplarının varlığından dolayı suyu absorbe ederler ve % 0,2’ den fazla nem içeriyorsa ürünün mekanik özelliklerinin düşmesi yanında yüzeyinde de kusurlar ve boyut da değişmesi görülür.

PA6 ve PA66 esnek ambalaj imalatında yaygın olarak kullanılır. Ayrıca günlük hayatımızda kullandığımız; tekstil, diş fırçası, misina, halı, hava yastığı, otomobil parçaları, paraşüt, çadır gibi eşyalar da birer poliamid ürünüdür.

Etilen Vinil Asetat (EVA)

EVA, vinil asetat (VA) ile kopolimerizasyonu ile elde edilen, içerdiği VA miktarına göre sert ya da kauçuksu özellik gösteren bir kopolimerdir. Yaklaşık %4 oranında VA içeren EVA, termoplastik elastomer bir malzeme olup termoplastik etilen-vinil asetat kopolimeri olarak adlandırılmaktadır.

EVA’ nın içerisindeki VA miktarına göre, yarı kristalin veya amorf ve polar yapılı bir kopolimer elde edilmektedir. VA miktarı arttıkça PE zinciri üzerindeki dallanmalar da artacağından kopolimerin kristallenmesi zorlaşır ve ağırlıkça %40-50 VA arası bir değerde ise tamamen amorf hale gelir. VA miktarı ve kristalinitedeki farklılık polimerin mekanik, ısıl ve kimyasal özelliklerini değiştirir. Kristalinitenin azalması ve zincir dolaşıklıklarının artması ile yapı kauçuksu bir hal alır ve bunların neticesinde, yüzey sertliği, çekme dayanımı gibi mekanik özelliklerde azalma, kopmada uzama değerlerinde artış gözlenmektedir. Düşük VA oranlarında EVA, kristalin bölgelerin fazlalığından dolayı akma davranışı gösterirken, VA arttıkça akma gerçekleşmez. VA arttıkça yoğunluk artmaktadır.

Düşük VA içeren kopolimerler çekme dayanımı ve yüzey sertliği daha yüksek olduğundan film uygulamalarında ya da profil ekstürüzyon kalıplama gibi uygulamalarda tercih edilmektedir. VA içeriği çok düşük olanlar ise genelde alçak yoğunluklu polietilenin modifikasyonu için kullanılmaktadır. Ağırlıkça %20’nin üzerinde vinil asetat içeren EVA çeşitli ekstrüzyon ve kalıplama uygulamalarında kullanılır. %2-5 vinil asetat içeren EVA, PE ile benzer davranış gösterir fakat darbe dayanımı daha yüksektir, düşük sıcaklıkta esnekliği daha iyidir ve ısıl yapışma sıcaklığı daha düşüktür. %7,5-12 vinil asetat içeren EVA daha çok esnekliğe sahiptir ve darbe dayanımı çok iyidir. Bu kopolimerler yüksek performanslı film kaplamalarda kullanılırlar.

EVA kopolimeri içerdiği VA miktarına bağlı olarak özellikleri değiştiğinden birçok farklı alanlarda kullanım olanağı bulur. Kablo yalıtımında, ambalaj filmlerinde, yapıştırıcılarda ve kâğıt kaplamalarında, halı tabanlarında, ilaç salım sistemlerinde, medikal uygulamalarda kullanımı bulunmaktadır. Ayrıca köpük formuna getirilerek iç/dış ayakkabı tabanlarında, ses ve ısı yalıtımında, yalıtım bantlarında, yer kaplamalarında, kurşun geçirmez yelek, kask ve dizlik gibi koruyucu ekipman içlerin kullanılır.

Poli Metil Metakrilat (PMMA)

Poli Metil Metakrilat (PMMA), metil metakrilat monomerlerinden radikal zincir büyüme polimerizasyonu metodu kullanılarak sentezlenmektedir. Piyasada akrilik cam ya da pleksiglas olarak bilinen PMMA renksiz ve şeffaf bir termoplastiktir. En önemli özellikleri iyi ışık geçirgenliğidir. Işığın %92 oranla camdan ya da diğer termoplastiklerden daha fazla geçmesine izin verir. Camlarda et kalınlığı arttıkça saydamlık azalırken PMMA 30 – 35 cm kalınlığa kadar saydamlığını korumaktadır. PMMA, en yüksek yüzey sertliğine sahip termoplastiktir. Bu nedenle çizilmelere karşı direnci iyidir. Çekme Darbeye dayanımı HIPS kadar yüksektir. Yapısı gereği UV ışığına karşı dayanımı oldukça yüksektir. PMMA’ ların su absorpsiyonları düşüktür. En önemli faydası ise %100 geri dönüştürülebilir olmasıdır. Böylelikle tekrar tekrar kullanımları da mümkündür.

PMMA’ nın tüm bu iyi özelliklerini uygun katkı kullanarak arttırmak da mümkündür. Modifiye PMMA’ lar da oldukça yaygın olarak kullanılmaktadır.

En yaygın kullanım alanı, güneş ışını, yağmur gibi dış koşullardan etkilenmemesi nedeniyle cam görünümlü şeffaf tavanlar ve seralardır. Levha şeklinde PMMA’ lar bina dış cephelerinde tabelalarda kullanılmaktadır. Otomotiv endüstrisinde iç kısımda gösterge muhafazalarında, cep telefonu lensleri, sokak lambaları gibi kullanım alanları mevcuttur. Havacılıkta uçaklarda camların kırılması esnasında vereceği zarar nedeniyle cam yerine PMMA kullanılmaktadır. Maliyet açısından daha uygun olması nedeniyle poli karbonun kullanılması gereken yerlerde tercih edilebilirler.

Akrilonitril Stiren Akrilat (ASA)

ASA stiren akrilonitril arasındaki kopolimerizasyon reaksiyon esnasında akrilik ester elastomer ilave edilerek üretilmektedir. ASA’ nın ilk üretimi aslında ABS’ e alternatif olması amacıyla gerçekleşmiştir. Bu nedenle yapısal olarak ABS’ e oldukça benzerdir. Aynı kompozisyonda butadien yerine stiren- akrilonitril kopolimer zincirleri ile kimyasal olarak birleşmesi ile elde edilmiştir. Bu reaksiyon dizisi sırasında ABS de yer alan çift bağların olmaması nedeniyle ASA’ nın ABS’ e göre hava koşullarına karşı direncinin çok daha iyi olmasını sağlamıştır.

Mekanik özellikleri oldukça iyidir. Darbeler karşı dayanımı yüksektir. Çift bağ içermemesi nedeniyle UV dayanımı ve yaşlanmaya karşı performansı çok iyidir. Anti statik özellik göstermesi nedeniyle yüzeysel olarak daha az toz tutmaktadır. Termal kararlılığının yüksek olması nedeniyle yüksek sıcaklıklarda darbe dayanımı iyidir. Kimyasallara karşı direnci yüksektir.

Hava koşullarına karşı mükemmel dayanımı nedeniyle birçok dış uygulamada kullanım alanı vardır. Özellikle otomativ sektöründe araçların dış ekipmanları, dikiz aynaları, farlar, çamurluk, radyatör ızgaraları gibi bölümlerinde kullanılmaktadır. Yine dış koşullara karşı dayanımından ötürü çim biçme makinesi muhafazaları, sulama ekipmanları, dış cephe kaplaması ve pencere malzemelerinde kullanılmaktadır.

Polibütilen Treftalat (PBT)

PBT özel katalizörler kullanılarak tereflatik asit veya dimetil teraflatın bütandiyol ile polimerizasyonu ile üretilen kristalin termoplastik polimerdir. PET ile benzer özelliklere sahiptir.

PBT yüksek dayanım özelliğine sahiptir. Yüksek sıcaklıklarda bile dayanım özelliği iyidir. Cam elyaf katkısı ile bu özellik daha da arttırılabilmektedir. Aşınma ve sürtünme direnci iyidir. Çevresel strese karşı çatlamaya karşı dirençli, iyi boyutsal kararlılığa sahiptir. Kimyasallara karşı dayanımı yüksektir. Su emme kapasitesi oldukça düşüktür. İşlenebilirliğinin iyi olması nedeniyle hem ekstrüder hem de enjeksiyon üretimi için uygundur.

Üstün özellikleri nedeniyle pek çok alanda kullanımı mevcuttur. Otomotiv sektöründe; silecekler, kapı kontrol cihazları, hava yastığı bantları, ateşleme sistemleri sensörlerinde kullanılmaktadır. Elektrik sektöründe de yaygın olarak kullanılmakta olup, konektör, bobinler, soketler, elektrik anahtarları başlıca kullanım yerleridir.

Termoplastik Elastomer/ Termoplastik Poliüretan (TPE/ TPU)

Termoplastik Elastomerler, termoplastik kauçuk olarak da adlandırılan biri sert ve diğeri yumuşak olan en az iki polimerik fazdan oluşmuş yapılardır. TPE ‘nin bir çeşidi de TPU’ dur. Yapısal olarak TPE ile benzer özellikler göstermek de olup blok kopolimerdir. TPE’ ler iki fazlı sistemler olduğu için bünyesinde camsı veya yarı kristalin termoplastik polimerin ve elastomerin tüm özelliklerini bir arada taşımaktadırlar.

TPE, bünyesinde bulundurduğu elastomer faz sayesinde kauçuk malzemelere benzer özellik sergileyerek esnek ve yüksek mekanik dayanıma sahip olmalarının yanında plastik faz sayesinde de işlenebilirliğin kolay olmasını sağlamaktadırlar. Enjeksiyon, ekstürder ve şişirme ile kalıplama prosesleri için uygundur. Isıtıldığında yumuşama ve soğutulduğunda sertleşme özelliğine sahip olmaları nedeniyle %100 geri dönüştürülebilirler. Ve Renklendirilebilirler. Aşınmaya karşı dirençleri iyidir. TPU’ lar ise TPE ile benzer özellikler göstermesine rağmen daha yüksek performanslara sahiptir. TPU’ dan üretilen ürünlerin sürtünme dirençleri oldukça yüksektir. TPE’ ye göre daha sert malzemelerdir, daha iyi kimyasal dirence sahiptir. Genel olarak oda sıcaklıklarında boylarının en az iki katına kadar uzama ve üzerlerindeki kuvvet kaldırıldığında orijinal hallerine dönebilme kabiliyetleri vardır. TPE ve TPU arasında en belirgin fark ise; TPU yandığı zaman tahriş edici bir koku yaymaktadır.

Tüm bu özellikleri nedeniyle birçok alanda kullanımları mevcuttur. Ayakkabı tabanları, esnek refüj dubaları, araç paspasları, çatı membranlar, enstrüman panel kapakları, tıbbi cihazlar, kablo ve sızdırmazlık elemanları (conta ve fitil) üretimi, ortopedik gereçlerde, vb. kullanılmaktadır.

Tritan

Tritan BPA’nın zararlı etkilerini ortadan kaldırmak için sentezlenmiş hammaddedir. BPA; iki fenol ve polikarbonat moleküllerinin birleşmesiyle oluşan bispenol A, organik bir bileşiktir. BPA sert plastiklerin içinde bulunan kimyasal bir bileşendir ve genelde gıda yada içecek ambalajlarında bulunmaktadır. İnsan sağlığı üzerinde ciddi zararları bulunan BPA, yerine kullanılması amacıyla Tritan üretilmiştir.

Tritan bisfenol içermeyen polimerlerden elde edilmiş şeffaf ve dayanıklı malzemedir. Diğer şeffaf polimerlerden elde edilen nihai ürünler zamanla şeffaflığını kaybetse de tritan ile üretilmiş mamuller parlaklığını kaybetmez görüntüsünü korur. Cama benzerliği ile bilinen tritan, yüksek kırılma direncine sahip olup, cam gibi kırılgan değildir. Ayrıca camdan oldukça hafiftirler. Şekillendirilmeleri ve renklendirmeleri kolaydır.

Özellikle bebek biberonları, emzikler, saklama kapları, su termosları, mikrodalga fırınlarda kullanıma uygun kaplarda yaygın kullanılmaktadır.

Polilaktik Asit (PLA)

Polilaktik asit (PLA), mısır nişastası ve şeker kamışı gibi yenilebilir karbonhidrat kaynağının kontrollü koşullar altında fermantasyon yolu ile üretilen bir polimerdir. Termoplastik polimer yapıdadır. Yenilebilir kaynaklardan elde edildikleri için biyoplastik kategorisinde yer almaktadır.

PLA, termoplastik yapıda olması nedeniyle, eritilerek yeniden şekillendirilebilir ve bu süreçte özelliklerinde herhangi bir değişiklik görülmez. PLA’ nın biyolojik parçalanması, kontrollü olarak gerçekleştiğinde, yaklaşık 3 aylık bir sürede gerçekleşmektedir. Polilaktik Asit, Polistiren ve Polipropilen termoplastik polimerlere göre özellikle gerilme kuvveti ve eğilme dayanımı gibi mekanik özellikleri çok daha iyidir. Diğer polimerler gibi PLA’ da yanıcıdır. Diğer termoplastikler gibi işlenmesi mümkündür ancak proses öncesinde nem kontrolü çok önemlidir. Çünkü en büyük dezavantajı bünyesinde nem tutmasıdır. Proses sonrası herhangi bir şekil bozukluğu yapısal zayıflık olmaması için ön kurutma yapılması gerekir.

PLA, yüksek nem çekme, hızlı yayma ve hızlı kuruma özelliği nedeniyle spor giyimde oldukça yaygın olarak kullanılmaktadır. Halı, battaniye gibi birçok tekstil ürününde de kullanılmaktadır. PLA, PET polimerine göre çevreci olması nedeniyle bardak, şişe, ambalaj, tabak, sıcak-soğuk içecek kapaklarında kullanılmaktadır. Dış mekân uygulamalarında UV ışınlarına dayanımlı olması nedeniyle kullanılmaktadır. Toksik olmamaları nedeniyle insan vücuduyla uyumludur ve bu nedenle cerrahi vidalar, kemik sabitleme cihazlarında kullanılmaktadır. PLA’ nın filament formu 3D yazıcılarda baskı amacıyla kullanılmaktadır. Filament, 3 boyutlu yazıcılar ile kodlanan modelleri elle tutulur çıktı halinde almayı sağlayan plastik, üretim maddesidir. Farklı özellikler ve sıcaklıklarda çalışma yapabilmek için birçok termoplastik filament çeşidi bulunmaktadır. En yaygın kullanılan PLA filamenttir. PLA Filament daha düşük sıcaklıklarda baskı alınması, biyolojik olarak parçalanabilmesi ve baskı esnasında kötü koku yaymaması için tercih edilmektedir.

Polioksimetilen (POM)

Polioksimetilen (POM), asetal olarak anılarak, yaygın olarak kullanılan mühendislik plastiğidir. İki farklı yöntemle üretimi söz konusudur. Formaldehidin anyonik polimerizasyonu ile homopolimer polioksimetilen (POM-H), kopolimerizasyonu ile elde edileni ise kopolimer polioksimetilen (POM-C) olarak adlandırılır. POM-C daha yüksek oranda kristal yapıda olması nedeniyle boyutsal kararlılığın, kimyasal direncin önemli olduğu alanlarda POM-H’ ye tercih edilir.

POM, oldukça sert bir malzemedir. Doğası gereği opak beyaz bir malzeme olmasına rağmen renklendirilebilmektedir. Mekanik kuvvetler etkisi altında yüksek dayanım, yüksek sıcaklıklarda bile mükemmel boyutsal kararlılığa sahip olmaları nedeniyle hassas mühendislik parçalarında kullanılmaktadırlar. Kimyasallara karşı dayanımı iyidir. Sürtünmeye karşı direncinin iyi olması işlenebilirlik özelliklerinin de iyi olmasına olanak sağlar. İnce film ve boru halinde çekilerek yarı mamul kullanımları da yaygındır. Bünyesine nem absorbe etme özelliği düşüktür. Yanması durumunda oldukça yoğun zehirli gaz çıkartmaktadır. UV dayanımının zayıf olması da dezavantajıdır. İşlenmesi sırasında formaldehit gibi zehirli gaz çıkışının olması da diğer bir dezavantajıdır. İyi elektrik izolasyonu nedeniyle elektrik sektöründe de kullanımına olanak sağlamaktadır. %100 geri dönüştürülebilirler.

POM, gaz sayaçlarında, elektrik yalıtım malzemelerinde yaygın kullanılmaktadır. Boyutsal kararlılığı nedeniyle ölçü aletleri gibi hassas parçalarda, pompa aksamlarında valf gibi kullanım alanları mevcuttur. Mekanik dayanımları nedeniyle dişliler, yaylar, vidalar, fermuar, klipslerde de kullanılmaktadır.